środa, 19 lutego, 2025
filmy

Stałe wystawy plenerowe Nikifora i Marii Wnęk w Krynicy-Zdroju

443views

Krynica-Zdrój 1 listopada 2024r.

W Cerkwi Greckokatolickiej p.w. św. Apostołów Piotra i Pawła w Krynicy-Zdroju można oglądać bardzo ciekawe, stałe wystawy plenerowe artystów prymitywistów, znanych nie tylko w Polsce ale również w świecie.

Fascynują wyeksponowane na murze obok cerkwi prace Nikifora oraz fotografie z jego życia do których sam osobiście zaprasza. Pomnik z brązu ustawiony przed wystawą całkowicie przypomina artystę.

Równie ciekawą jest wystawa wielkoformatowa obrazów malarki prymitywistki Marii Wnęk z kręgu  Art. Brut.

*****

Nikifor – Epifaniusz Drowniak (1895-1968) był polskim malarzem pochodzenia łemkowskiego, przedstawicielem prymitywizmu.

Urodzony w Krynicy w 1895 roku Nikifor był artystą reprezentującym nurt zwany prymitywizmem w malarstwie. Przez większą część życia był nikomu bliżej nieznanym człowiekiem, który potrafił przez nikogo niezauważonym czynić swe artystyczne wysiłki choćby na ruchliwszych ulicach Krynicy. Choć to zmieniło się później, był i pozostał człowiekiem cichym i skromnym, bo i zatopionym w swej sztuce. Odkrył go wprawdzie malarz ukraiński Roman Turyn, a rozsławili państwo Banachowie, to jednak wydaje się z perspektywy czasu, że samo malowanie było dla Nikifora procesem osobistym na tyle, aby obejść się bez szerszego zainteresowania. Artysta odszedł w 1968 roku.

Nikifor pędził życie samotnie, w ubóstwie. Był artystą przez większość życia uważanym za intelektualnie niepełnosprawnego. Mówił w sposób bełkotliwy i niewyraźny. Był całym sobą zatopiony w malarskiej pasji. Dopiero pod koniec życia Nikifor Krynicki został doceniony, bo i uznany na całym świecie, jako jeden z najwybitniejszych przedstawicieli prymitywizmu.

Twórczość Nikifora odkrył w 1930 roku ukraiński malarz Roman Turyn, który zapoznał z dziełami Nikifora polskich i ukraińskich malarzy reprezentujących kapizm, a przebywających we francuskim Paryżu. Obrazy Nikifora wzbudziły spory zachwyt, twórcy bowiem zwracali przede wszystkim uwagę na bezbłędne operowanie przez Nikifora samym kolorem. Wprawdzie co najmniej entuzjastyczne opinie środowiska artystycznego miały miejsce, ale Nikifor nadal nie znajdował chętnych do kupowania jego prac i zrozumienia jego sztuki. Tymczasem pierwsza publikacja na temat Nikifora Krynickiego pojawiła się w roku 1938 w czasopiśmie zatytułowanym „Arkady”. Autorem tejże publikacji został Jerzy Wolff – nabywca dużej ilości dzieł Nikifora.

W 1947 w ramach akcji „Wisła” Nikifor Krynicki został wysiedlony na Ziemie Odzyskane, skąd jednak aż trzy razy wracał na piechotę z powrotem do Krynicy – za trzecim razem artyście pozwolono pozostać w Krynicy. Kilka książek o Nikiforze Krynickim napisali krytycy sztuki z Krakowa tacy jak Ella i Andrzej Banachowie, którzy opiekowali się Nikiforem w latach 1948–1959. Nikifor wielokrotnie odwiedzał ich w Krakowie.

Staraniem wspomnianego małżeństwa Banachów pierwsza wystawa Nikifora Krynickiego (a wtedy jeszcze pana „Jana Nikifora”) miała miejsce w warszawskiej sali SARP w roku 1949. Natomiast dopiero dziewięć lat później prace Nikifora Krynickiego pokazano poza granicami kraju: w 1958 roku w paryskiej galerii Diny Vierny, potem w 1959 roku w Amsterdamie, Brukseli, Liege, oraz w 1960 w Hajfie. W Niemczech natomiast odbyły się trzy wystawy: w 1961 roku w Baden-Baden, w 1961 roku we Frankfurcie nad Menem i w Hanowerze.

Od 1960 roku aż do śmierci Nikiforem Krynickim opiekował się krynicki artysta malarz, Marian Włosiński. Poświęcił dla niego swój własny talent i stworzył Nikiforowi dobre warunki do pracy i życia, a po śmierci Nikifora zadbał, by twórczość Nikifora została zachowana. Nikifor Krynicki zmarł w 1968 roku w Domu Pomocy Społecznej w Foluszu k. Jasła. Został pochowany w Krynicy.

Był po II wojnie trzy razy przesiedlany z Krynicy na tak zwane ziemie odzyskane, i trzy razy wracał stamtąd do Krynicy – na piechotę. Był najprawdopodobniej synem malarza i krynickiej służącej – żebraczki. Był malarskim samoukiem. W filmowego Nikifora w reż. Krzysztofa Krauzego wcieliła się Krystyna Feldman. Swoje obrazy Nikifor podpisywał nieraz nazwiskiem Matejko.

Maria Wnęk  (ur. 16 czerwca 1922 w Olszance, zm. 12 kwietnia 2005 ) – polska malarka należąca do najwybitniejszych przedstawicieli artystów z kręgu art brut w Polsce.

Urodziła się jako jedno z kilkorga dzieci w małorolnej rodzinie chłopskiej. Ukończyła cztery klasy szkoły podstawowej. W wieku kilkunastu lat, zmuszona do podjęcia pracy zarobkowej, pracowała przy regulacji Dunajca, w kuchni wojskowej i mleczarni. Po wypadku w ostatnim miejscu pracy przeszła na rentę inwalidzką, którą uzupełniała, zarabiając przy sprzątaniu mieszkań w Nowym Sączu. Tam poznała malarkę Ewę Harsdorf, pod kierunkiem której zaczęła uczyć się warsztatu malarskiego.

Wychowana w atmosferze wyjątkowej religijności, w wieku 16 lat złożyła śluby czystości, uznając praktyki religijne za najważniejszy aspekt życia. Zaczęła malować w wieku 40 lat, a inspiracją do powstawania obrazów były najczęściej przeżycia religijne oraz niepokoje i lęki związane z otaczającą ją rzeczywistością. Najważniejszym elementem każdego obrazu są postaci malowane płasko i wydobywane z tła ciemnym, pogrubionym konturem, zazwyczaj ukazane hieratycznie, frontalnie, z wyraźnym zaznaczeniem rysów twarzy, ze starannie opracowanymi oczami, przywodzącymi na myśl malarstwo ikonowe. W późniejszym okresie Maria Wnęk zaczęła umieszczać na jednym obrazie kilka scen dokumentujących jej życie oraz rozbudowane, dynamiczne i ekspresyjne sceny zbiorowe. Na rewersach prac znajdują się rozbudowane teksty pisane, nazwane przez malarkę życiorysami, zawierające informację o treści przedstawienia, szczegółowy opis zdarzenia, a następnie ostrzeżenia od Boga przez zagładą w wyniku upadku moralności i grzesznego życia. Od napisania życiorysu artystka rozpoczynała pracę nad niemal każdym obrazem. Obrazy, których nie opisała, uważała za niedokończone.

Zdiagnozowana jako schizofreniczka, była wielokrotnie leczona w szpitalu psychiatrycznym w Kobierzynie. W 1982 roku została ubezwłasnowolniona i ostatecznie umieszczona tam na wiele lat. Ostatnie lata życia spędziła w rodzinnej Olszance.

Nazywała siebie „malarką znaną po całym świecie”, podpisując tak często swoje obrazy. Jej prace znajdują się w zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie, Muzeum Ziemi Sądeckiej, Muzeum Etnograficznego w Toruniu, Muzeum Śląskiego w Katowicach oraz Collection de l’Art Brut w Lozannie, American Visionary Museum w Baltimore i Art & Marges Museum w Brukseli.

Płyta: Prawie do nieba,  Utwór: Anielskie wołanie

Relacja filmowa oraz muzyka instrumentalna  

Andrzej Gulewicz MTV 24